شیوه ارتباطگیری سران بابیت و بهائیت با پیروانشان شباهت بسیاری با عملکرد ائمه اسماعیلیه و نحوه کنترل سازمان سیاسی - مذهبی آنان دارد:
1. جریان بابیت
شیرازی با الواح بسیاری که برای پیروانش میفرستاد، جریان بابیت را رهبری کرد. او در ابتدای ادعاهای خود، با لوحی که برای ملاصادق خراسانی فرستاد، ادعای بابیت خود را در شیراز علنی کرد.(2) وی همچنین در «لوح وصیت» به جانشینی پس از خود پرداخت و میرزا یحیی نوری (برادر کوچک حسینعلی نوری و جانشین علیمحمد شیرازی؛ معروف به صبح ازل، م 1912م) را برای این جایگاه معرفی کرد: «الله اکبر تکبیراً کبیراً هذا کتاب من عند الله المهیمن القیوم الی الله المهیمن القیوم. قل کل من الله مبدؤن. قل کل الی الله یعودون. هذا کتاب من علی قبل نبیل ذکر الله للعالمین الی من یعدل اسمه اسم الوحید... قل کل من نقطة البیان لیبدؤن ان یا اسم الوحید فاحفظ ما نزل فی البیان و امر به فانک لصراط حق عظیم...».(3)
2. جریان بهائیت
سران بهائیت از نوری تا تشکیلات بیت العدل امروزی، پیروان خود را با لوحپراکنی اداره کرده و میکنند که بسیاری از آنها در قالب الواح نازله یا الواح مبارکه در دسترس است.(4) این شیوه امروزه نیز وجود دارد و بیت العدل با لوح پراکنی، محافل روحانی، ملی و ... را کنترل و رهبری میکند.
3. جریانهای اسماعیلیه
در دورههای گوناگون، ائمه اسماعیلیه شیوههای گوناگون ارتباطگیری با پیروان را به کار میبستند؛ از جمله آقاخان سوم با بسیاری از نزاریان در سرزمینهای گوناگون تماس مستقیم داشت و جامعه نزاری را اغلب با فرستادن فرمانها یا دستورالعملهای مکتوب، رهبری و هدایت میکرد که در جماعتخانهها بر نزاریان خوانده میشد. فرمانهای آقاخان، نزاریان را در زمینههای خاص، بهویژه در زمینه تعلیم و تربیت، رفاه اجتماعی، سرمایهگذاریهای اقتصادی تعاونی و آزادی زنان هدایت میکرد. این فرمانها همچنین جامعه را از لحاظ آداب و اعمال دینی، روابط اجتماعی و اخلاقی و رفتارهای شخصی راهنمایی میکرد.(1)
پانوشت
1. تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ص 600 - 601.
2. مطالع الانوار، ص 122.
3. نقطه الکاف، ص 19.
4. هفت مجلد «آثار قلم اعلی» از جمله همین لوح پراکنیهای حسینعلی نوری است. امروزه نیز این مسئولیت بر عهده بیت العدل است که از طریق سایت «دیانت بهائی» این کار را انجام میدهد.
منبع: مقاله «تحلیل پیشینه روشی و محتوایی بابیت و بهائیت در آموزههای اسماعیلیه»
لینک پیگیری مقالات در پیام رسانها:
ایتا:
https://eitaa.com/bahaiat